Kitabı oku: «Ahmet Baytursınulı», sayfa 2
B. Ahmet Baytursınulı’nın Kültürel ve Edebi Alandaki Çalışmaları
Kazaklar arasında Çokan Velihanov (1835-1865) ve Ibıray Altınsarin (1840-1889)’in de desteklediği aydınlanma hareketi, 19. yüzyılın ikinci yarısında başlasa da halk arasında daha sonra tanınmış ve yayılmıştır. Kabullere göre bu hareketin asıl öncüsü, doğunun klasik düşünürlerinin fikirleri ile liberal Rus aydınlarının fikirlerini birleştiren şair Abay Kunanbayoğlu’dur. Onun şiirleri, ölümünden sonra 1909’da Bökeyhan tarafından Petersburg’ta yayımlanmıştır.
O yıllarda önemli bir yayın da Ahmet Baytursınulı’nın ‘Kırk Mısal’ adıyla, İvan Krilov’un fabllarından çevirdiği tercüme eser olmuştur. O, bu eserinde Kazakları çalışmaya, ilme önem vermeye teşvik etmiştir. Bu çalışmaları onun Abay’la birlikte Kazak yazılı edebiyatının kurucusu olarak kabul edilmesine vesile olmuştur (Kara 2002: 40).
19. yüzyıl sonu, 20. yüzyıl başlarında Kazaklar arasında bir aydın sınıfı oluşmaya başlar. O dönemlerde dini (İslamî) esaslara göre eğitim veren okullarda, Usul-i Cedid okullarında veya Rusların açtığı okullarda öğrenim gören Kazak gençleri yetişmeye başlar. Baytursınulı, bu zorluk dolu yıllarda halkı bilinçlendirmek için, hür, bağımsız, kalkınmış ve güçlü bir Kazakistan için en zor iş olan eğitim öğretimle uğraşır. Bu uğurda da bütün ömrünü halkını bilinçlendirmeye adar. O, Kazaklar arasında ‘Türkolog, dilci, edebiyat tarihçisi, araştırmacı, derlemeci, yazar, tercüman, şair ve gazeteci’ olarak, ‘çok yönlü bir sanatkâr ve millî kültürün ulu çınarı’ olarak tanınır (Alibekiroğlu 2005: 17).
Baytursınulı’nın çalışmaları şu başlıklar altında ele alınabilir:
a. Kazak Türkçesi ile İlgili Çalışmaları
Kazak Türkçesi ile ilgili çalışmalarını aşağıdaki ana başlıklar altında sıralayabiliriz:
Kazak Türkçesi’nin Yazı Dili Olması ve Kazak Edebiyatı’nın Doğuşu ile İlgili Çalışmaları: Ahmet Baytursınulı, Kazak dil biliminin kurucusu olarak kabul edilir. Kazak Türkçesi yazı dili hâline getirildikten sonra yavaş yavaş yazılı Kazak edebiyatı doğmuştur. 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar Türkistan’da olmayan farklı yazı dilleri, bu toprakların Rus istilasına uğramasından sonra Türk boylarının lehçelerini/şivelerini yazı dili hâline getirme çalışmaları sonucunda yirmiye yakın lehçenin birer yazı dili hâline gelmesiyle sonuçlanmıştır. Kazak Türkçesi ile ilgili çalışmalar, misyoner ve müsteşrik İlminskiy başkanlığında Kazak aydınlarından Ibıray Altınsarin (1841-1899)’in de katılımıyla gerçekleştirilmiş ve Kazaklar için Kiril harfli bir alfabe hazırlanmıştır. Altınsarin bu alfabe ile ‘Kazak Krestomatiyası’ (Kazak Tarihi) adlı okuma kitabını yayımlamıştır. Böylece Kazak Türkçesi ilk defa yazı dili hâline gelmiştir.
Çağdaş Kazak dili ve edebiyatının temellerini atan ise Baytursınulı’dır. Baytursınulı’nın çalışmaları daha çok öğretime yönelik çalışmalardır (Buran-Alkaya 2002: 251).
Vahit Türk, Baytursınulı’nın dil çalışmalarını ‘alfabe ile ilgili olanlar, okullar için ders kitapları, yazı, imlâ ve terminoloji ile ilgili çalışmalar, halk eğitimi ve kültürle ilgili çalışmalar’ şeklinde dört gruba ayırır (1999: 2). Burada bu sınıflandırmaya göre eserleri tanıtılacaktır.
Alfabe ile İlgili Çalışmaları: Önemli çalışmalarından biri, Arap alfabesini Kazak Türkçesine uyarlama çalışmalarıdır (1910). O, alfabe konusunu ele alan ‘Okuv Kuralı’ adlı kitabını okullarda okutulmak üzere yayımlar (Gömeç 2003: 69). Baytursınulı’nın hazırladığı alfabe Kazak konuşma dilinin seslerini ve ses yapısını esas almaktadır. O, ilki 1912’de Orenburg’da yayımlanan 24 harfli bir alfabe oluşturur. Bu alfabedeki seslerin 5’i ünlü, 17’si ünsüz, 2’si yarı ünlüdür. Onun alfabesi, 1924 yılında Orenburg’da gerçekleşen ilk Kazak-Kırgız bilim adamları kurultayından sonra Kazakistan Türkleri için resmi alfabe olarak kabul edilir. 1928 yılında Latin harflerinin kabulüne kadar da geçerliliğini korur (Buran-Alkaya 2002: 252). Ruslar, 1940-1941 arasında Sovyetler Birliği içindeki diğer milletlere uygulamadıkları zoraki alfabe uygulamasını, her Türk lehçesi/şivesi için birbirinden farklı Kiril alfabesi şeklinde uygulamaya başlarlar (Gömeç 2003: 83).
Yazı, İmla ve Terimler ile İlgili Çalışmaları: Baytursınulı, imla üzerinde de durarak Usul-i cedid ve usul-i savtiye görüşleri doğrultusunda ana dilin malzemelerini kullanarak Türk lehçeleri için ortak terimler türetmeye çalışır. Bu çalışmaları ‘Til Kural’ adlı eserde yer almaktadır. O, özellikle edebiyat ve dile ait terimleri Kazak Türkçesinden seçmiş ve geliştirmiştir. Bu terimler, günümüz Kazak Türkçesinde hâlâ kullanılmaktadır.
Okullar İçin Hazırladığı Ders Kitapları ile İlgili Çalışmaları: Baytursınulı, savunduğu eğitim yöntemlerini yazdığı okul kitaplarında uygulamıştır. O, Kazak dil biliminin kurucusu sayılmasına vesile olan bu çalışmalarıyla ‘Kazak dili tarihi’nin temelini oluşturmuş; ders kitabı olarak yayımlanan ‘Til Kural’, ‘Til Tanıt-kış’, ‘Okuv Kuralı’, ‘Elip biy’, ‘Edebiyat Tanıtkış’ gibi eserlerinde, Kazak Türkçesi’nin ünlü sistemi, okuma sistemi, okumanın türleri gibi ilmî ve metodik konuları işlemiştir (Alibekiroğlu 2005: 27-28).
Halk Kültür Ürünleri Üzerindeki Çalışmaları: Baytursınulı, ‘Er Sayın Destanı’ ve ‘23 Joktav (ağıt) gibi Kazak halkının destan, joqtav (ağıt) gibi ürünlerini halk arasından derleyerek Kazak folkloruna katkıda bulunmuştur. Zataeviç, Baytursınulı’nın Kazak müziği ve şarkıları ile ilgili çalışmalarının olduğu ‘Kazak Halkının 1000 Şarkısı’ adlı eserden bahseder (Alibekiroğlu 2005: 41).
b. Kendi Şiirleri ve Çevirileri
ba. Kendi Şiirleri: Baytursınulı, uyuyan milleti uyandırmaya çalışan aydınların sembolü olan ‘Masa/Sivrisinek’ adlı ilk şiir kitabını 1911’de Orenburg’da yayımlar. Eserde, Puşkin ve Krilov’dan tercüme edilmiş şiirler de yer almaktadır.
bb. Çevirileri: Baytursınulı’nın çevirileri Kazak edebiyatı içerisinde önemli bir yere sahip olması yanında şaire Rus edebiyatı vasıtasıyla Batı edebiyatını tanıma şansı sağlamıştır. Çeviri olarak yayımlanan ilk eser (Petersburg 1909) Baytursınulı’nın ‘Kırık Mısal’ adlı kitabıdır.
c. Eğitim ve Öğretim Konusundaki Çalışmaları
Baytursınulı, öğretmen olması hasebiyle eğitim ve öğretim konusunda çalışmalar yapmış, eserler kaleme almıştır. Kazak Türkçesi’nin de Rusçanın da hızlı ve kolay öğrenilebilmesi için eğitim yöntemleri oluşturmaya çalışır. 1913’te Kazak Gazetesi’nin 11. sayısında yayınlanan ‘Okuma Sebebi’ yazısında ana dilin önemi üzerinde dururken aynı zamanda eğitimin sosyolojik ve psikolojik boyutuyla ilgili bilgiler de verir. Yazılarında çoğu zaman ilerlemenin eğitimle mümkün olacağını söyleyerek medeni ülkelerle geri kalmış ülkeleri karşılaştırır. Öğretim yöntemleri üzerinde durarak Kazak alfabesini hızlı ve doğru öğrenme yolları ve güzel konuşma ve yazma kurallarını ‘Bayanşı’ adlı bir kitapta toplamıştır. Onun görüşleri, bulunduğu dönemdeki birçok yenilik yanında Usul-i Cedid adlı Türk eğitim sisteminin etkisini de göstermektedir. Baytursınulı, 1913’te Kazak gazetesini Ufa’daki Ğaliya Medresesinde okumuş Tatar gençleriyle birlikte çıkarmıştır. 1919 yılında Lenin’in emriyle 1920’de kurulan Sovyetlik Kazak hükûmetine, eğitim bakanı olarak atanmıştır (Alibekiroğlu 2005: 47). Ayrıca İsmail Gaspıralı’nın ileri sürdüğü fikirlerle Ahmet Baytursınulı’nın Kazak eğitim sisteminde uygulamak istediklerinin hemen hemen aynı olduğu görülmektedir.
ç. Gazetecilikle İlgili Çalışmaları
Baytursınulı, gazetenin ne olduğu konusunda bilgisi olmayan halka, gazetenin bir toplum için önemini ve toplumsal hayat içerisinde gazetenin yerini göstererek Kazak basın ve yayın hayatının gelişmesinde büyük rol oynar. Baytursınulı, 1911’deki Orenburg sürgününden sonra gazete ve dergilerde yazılar yazmaya başlar. İlk yazısı, 1911’de ‘Aykap’ dergisinde yayımlanır. O, yazılarıyla toplumun fikir ve düşüncelerini etkiler. 2 Şubat 1913 yılında Orenburg’da ‘Kazak’ gazetesini çıkarmaya başlar. 1917 yılı sonuna kadar da gazetenin redaktörlüğünü yapar. Gazetenin ilk sayısında Baytursınulı, gazeteyi ‘Halkın gözü, kulağı ve dili’ olarak tanımlar (Alibekiroğlu 2005: 55). O gazete ve dergilerde; Kazakların topraklarına el konulması, kiraya verilmesi, yabancıların -genellikle Ruslar- bu topraklara yerleştirilmesi, mahkemeler ve kanunlarla ilgili düzenlemeler, medeniyet ve kültürün önemi ve geliştirilmesi, Kazak folkloru, edebiyat, estetik, edebiyat teorisi, sanat, edebi sanatlar, okul kitapları ve nasıl olmaları gerektiği, alfabe, imla, dil bilgisi, eğitim öğretim, millî meseleler, o devirdeki siyasi ve sosyal olaylar, sağlık, temizlik, nezaket ve nezaket kuralları gibi birçok konuda yazılar yazmıştır. Alibekiroğlu, onun bazı siyasi yazılarında ‘Bortan’ müstear adını kullandığını söylemektedir (2005: 57).
Aydınlanma sürecinin 1913’ten sonraki dönemi, Baytursınulı’nın da çabalarıyla tamamen bu gazeteyle yönlendirilir (Kara 2002: 41).
d. Siyasi Alandaki Çalışmaları
Kazakların tercihlerinde ve Kazak siyasi bilincinin gelişmesinde ‘Kazak’ gazetesi yazarlarının çağdaşlaşmayı işaret ettikleri yazılarının etkisi büyüktür. Kazak aydınları, Kazak halkının millî menfaatleri çevresinde birleşir, siyasi partiler kurarlar. Baytursınulı’nın ilk siyasi çalışmaları, 1905 yılında Çar hükûmetinden isteklerde bulunan ve ‘dinî yasaklar, Kazak Türkçesiyle eğitim, Kazak Türkçesiyle gazete çıkarma, Rusların Kazak topraklarından çekilmesi, mahkemelerde Kazak Türkçesinin kullanılması, hükûmette Kazak temsilci bulunması’ konularındaki şikayet dilekçesini kaleme almasıyla başlar (Alibekiroğlu 2005: 66-67). Ruslara verilen bu dilekçeden sonra Baytursınulı ve dilekçeyi imzalayanlar, mahkeme ve hapishanelerle tanışır.
1917 yılı Temmuz’unda Orenburg’da ‘I. Genel Kazak Kurultayı’ yapılır. Bu kurultay sonunda Kazakların ilk partisi olan ‘Alaş’ kurulur. Daha sonra oluşturulan hükûmetin adına da ‘Alaş-Orda’ denir (Akyol 1993: 125). ‘Alaş’ın sonuç belgesinde ‘Alaş-Orda’nın ‘millî kuruluş, mahallî serbestlik (bağımsızlık), Kazak ülkesinin sınırları, din, mahkemeler, eğitim öğretim meselelerini’ içeren görüşleri yer alır. Ahmet Baytursınulı, Aralık 1917’de Orenburg’daki ‘II. Genel Kazak Kurultayı’na da katılır. Kurultay geçici millet meclisi kurar, adını ‘Alaş-Orda’ olarak belirler. Böylece hükûmet kurulmuş olur (Alibekiroğlu 2005: 78).
Baytursınulı, 1928 yılında tutuklanır. 1930 yılında on yıllığına, Sibirya’nın Arhangelsk bölgesine sürgüne gönderilir. Ardından Baytursınulı’nın çalışmaları durdurulup eserleri toplatılır. 1934’te M. Gorki’nin eşi P. Peşkova, Uluslararası Kızıl Haç örgütü üyesi olarak hükûmete genel af talep eden bir mektup gönderir. Mektup üzerine serbest bırakılanlardan biri de Baytursınulı’dır. Ülkesine döner. Üç yıl sonra (1937) tekrar tutuklandığında ‘Halk düşmanlığı’ ile suçlanır. Yargılanır, ölüm cezasına çarptırılır. O, ‘Kazakların kendi topraklarına, sularına sahip olması gerektiğini belirtmek, Kazak Türkçesi ile ders kitapları yazmak, Kazak Türkçesi gramerinin esaslarını tespit etmek, Arap alfabesinden Latin alfabesine geçmeye karşı çıkmak, millî bir edebiyatın oluşumu için çabalamak, köy okullarının sayısını arttırmak, eski bir ‘Alaş Orda’cı olmak, Komünist partiye mensup olmamak ve ideolojisini yaymaya çalışmamak, Basmacılar4la, özellikle de Zeki Velidî Togan ile bağlantı hâlinde olmak’la suçlanır. Ona isnat edilen ve idamına sebep olan suçlar ise şöyledir: ‘1919’da Lenin tarafından Alaş Ordacılar’a af çıkarıldıktan sonra da Velidov (Zeki Velidî) ve Ermekov’la birlikte Şura Hükûmeti’ne5 karşı örgüt kurmak, Velidî ile ilişki kurmak ve şifreli mektuplaşmak, 1926’da Bakü’deki Türkoloji Kurultayı’nda M. Fuat Köprülü’den Zeki Velidî hakkında haberler almak, Almanya’daki bir öğrenci vasıtasıyla Zeki Velidî’den şifreli bir mektup almak ve bu mektubu saklamak, halk düşmanlığı yapmak, Japon casusu bir kadınla münasebet kurmak, 1927-1928 yılları arasında Sovyet hükûmetine karşı silahlı mücadele başlatmak için faaliyet yürütmek’ (Alibekiroğlu 2005: 94).
Bazı kaynaklara göre 8 Aralık 1937, bazısına göre de 1938 yılında Torgay ilçesi Cangeldi köyünde kurşuna dizilerek katledilir. Cesedi gizlice, Almatı dışındaki bir yere gömülür (Alibekiroğlu 2005: 93). Akgül, topluma millîyetçi bakış acısıyla yaklaşan, ceditçi anlayışa sahip, Türkçe eserler veren Şekerim Kudayberdiulı, Ahmet Baytursınulı, Mağjan Jumabayulı, Jusipbek Aymavıtulı ve Mirjakıp Duvlatulı gibi aydınların sun’i gerekçelerle katledilmelerinin Rusların yapay gelenek oluşturma süreciyle ilişkili olduğunu vurgular (2011: 20).
C. Ahmet Baytursınulı’nın Eserleri
Ahmet Baytursınulı’nın eserleri şunlardır:
Okuv Kuralı (Okuma Kitabı): Kazak Türkçesinin ses bilgisi özelliklerine uygun olarak düzenlenmiş Arap harfli alfabedir. 1912 yılında Orenburg’da yayınlanmıştır. Eser, Usul-i Cedid sistemi doğrultusunda kaleme alınmıştır.
Til Kural (Dil Bilgisi Kitabı): İlk yayınları 1914/15’te Orenburg’da yapılan eser, dilbilgisi konularını ele almaktadır (Moldatayev 1997: 46). Kitap, Kazak dilinin sarfı ile ilgilidir6. ‘Til Kural’da, dille ilgili genel bilgiler, daha sonra konuşma ve cümle, cümle ve kelime, kelime ve hece, hece ve ses konuları verilmektedir. ‘Kazak Dilindeki Sesler ve Onların Harfleri’ başlığı altında Kazak Türkçesi’nin sesleri tanıtılır.
Bayanşı (Başlangıç veya Yöntem Kitabı): 1920’de Kazan’da yayımlanan ‘Kazakça Elippege Bayanşı (Kazakça Alfabeye Başlama)’ adlı eserde alfabe ve alfabe öğretimi konusundaki yöntem hakkında bilgi verilmektedir. ‘Yazı İşaretleri’ kısmında Arap harfli Kazak alfabesi konusunda bilgi yer almaktadır.
Til Tanıtkış (Dil Bilgisi): İkinci sınıflar için hazırlanmış bir okuma kitabı (1925, Orenburg) eserde cümle bilgisi, iyelik ve hal çekimi, isimden isim türetme ekleri, sıfatlar, sayılar, zamirler, fiiller, fiil çatıları örneklerle açıklanmaktadır. Kitapta zarflar, edatlar ve ünlemler de ele alınmaktadır. Baytursınulı, 1926 Bakü Türkoloji Kongresi’nde ‘Türk Lehçelerinde Terminoloji’ adlı bildiri sunmuştur. Onun türetmiş olduğu terimler, Kazak Türkçesinin farklı alanlarında bugün bile kullanılmaktadır (Koç vd. 2007: 473).
Edebiyet Tanıtkış (Edebiyat Teorisi): Kazak estetiğinin temeli kabul edilen eser 1926’da Taşkent’te yayımlanmıştır. Eser dilin varlığı, dil kullanımı, edebi eserlerde dilin kullanılışı konularını ele almakta, edebiyat hakkında teorik bilgiler sunmaktadır. Eser, ‘Edebiyat nedir?’ sorusunun cevabını arar. Sözlü ve yazılı edebiyatın tanımı7, tasnifi, türleri, akımlar, yöntemler, tenkit ve edebiyat teorisiyle ilgili birçok mesele ele alınır. Eserde kullanılan ve bugün de kullanılmaya devam eden edebiyat terimleri Baytursınulı tarafından türetilmiştir (Hüseyin 2002: 222; Baytursınov 1989: 137-317, 1991: 340-461).
Til Jumsar (Dilin Kullanımı): 1928’de Kızılorda’da yayımlanan eserde, konuşma, okuma ve yazma dilinin kullanımı ve bu konudaki yöntemler anlatılmaktadır.
Er Sayın Destanı: Eser, 1915 yılında Potanin’in doğumunun 80. yıl dönümüne armağan olarak hazırlamış, 1923’te Moskova Milletler Komiserliği Doğu Halkları Kitapları arasında yayımlanmıştır. Destana önsöz ve açıklamalar da eklenmiştir (Baytursınulı 1991: 97).
23 Joktav (23 Ağıt): Kazaklar arasında söylenen 23 ağıtın derlenmesinden oluşan ‘23 Joktav’ adlı eserin başında ‘Kazak tarihinin dört yüz yılını içine alır. – Derleyen, düzenleyen Baytursınulı Ahmet’ açıklaması vardır (Baytursınulı 1991:143). Baytursınulı, ağıtları derlemek yanında sistemli bir hale de sokmuştur. Eser, 1926’da Moskova’da Sovyetler Birliği Ülkeleri Merkez Basması’nda yayımlanmıştır. Eser, bu alanda ilk örnek olması açısından önemlidir. Eserdeki ağıtlar içinde ‘Mamay Batır, Kaz Davıstı Kazıbek, Kenesarı- Navrızbay, Ertorı, Erğazı, Abdığapar’ gibi tarihi kişilikler hakkındaki ağıtlar da yer almaktadır (Baytursınulı 1991: 143-208).
‘Masa’ ve ‘Avdarmalar’: Baytursınulı’nın 1911’de Orenburg’da yayımlanan ‘Masa’ adlı ilk şiir kitabı, aydınlanma kavramı çerçevesinde kaleme alınmıştır. Halkı bilinçlendirme amacı güden eser, değişimin, ilerlemenin, aydınlanmanın, gelişmenin sembolü olarak ‘Masa’ adıyla yayımlanmıştır. ‘Masa’, aslında bu amaçlar için çalışan şairdir ve aydınlardır. O, uyanamayan halkı uyandıracak güçtür. Eserde Baytursınulı, kendi hayatını, çektiği zorlukları, yetimliği, sürgünleri anlatmak yanında Kazak halkının yaşadığı eziyet ve sıkıntıları işlemiştir. Eserde, halkına ve vatanına sahip çıkmayanlar, makam ve para peşinde koşan zenginler eleştirilir. Bağımsızlık ve özgürlük için, halkı ve vatanı için kendini feda eden mücadeleci insanlar anlatılır.
Baytursınulı, Kazakların bütün zorlukları aşmasının tek yolunun eğitim olduğunu ifade eder.
Baytursınulı’nın çevirileri (Avdarmalar) Kazak edebiyatı içerisinde özellikle Rusça’dan yapılan çevirilerin ilk örneklerinden olması bakımından da önemli bir yere sahiptir. Bu çeviriler, Kazak yazar ve şairlerine tecrübe kazandırmış, Batı edebiyatını tanımalarını sağlamıştır. Baytursınulı’nın Krilov, Sumarakov, May-kov, Hemnitser, Puşkin, Lermantov ve lirik şair Nadson’dan yaptığı çeviri eserlerden olan ‘Kırık Mısal’ 1909 yılında Petersburg’da yayımlanmıştır. Baytursınulı, bu çevirileri halkın durumuna uygun örneklerle ve konuşma dilini kullanarak yapar.
A. V. Zataeviç, Baytursınulı’nın ‘Kazak Halkının 1000 Şarkısı’ adıyla bilinen Kazak müziği ve şarkıları ile ilgili çalışmalar yaptığını belirtmektedir (Alibekiroğlu 2005: 41). Baytursınulı’nın Kazak toplumunun bugünü ve geleceği hakkındaki düşüncelerinin yer aldığı sadece ‘Medeniyet Tarihi’ adlı bir eserin olduğu bazı kaynaklarda geçse de eser hâlâ bulunmuş değildir.
Ç. Ahmet Baytursınulı’nın Yayımlanan Eserleri
Kırık mısal. Krılov mısaldarınıñ avdarmalar jıynağı. Sank-peterbor, 1909. -116 s.; Qazan, 1913. -96 s.; Orınbor, 1922. -96 s. – 3 defa.
Masa. Öleñder jäne avdarmalar jıynağı. Orınbor, 1911. -46 s.; Qazan, 1914. -94 s.; 1922. -95 s., Qoljazba (Şıqqan jılı belgisiz) – 3 defa.
Okuv kuralı. Birinşi kitap: Balalarga arnalğan älippe. Orınbor, 1912. 40 s.; O., 1913. -40 s.; 1914. -96 s.; O., 1916. -98 s.; O., 1921. -90 s.; O., 1922. -70 s.; Taşkent, 1922. -95 s.; O., 1923. -126 s.; O., 1925. -72 b. – 9 defa.
Okuv kuralı. Ekinşi kitap: Älifbağa jalğastı. Orınbor, 1913. -54 s.; Qazan, 1913. -52 s.; O., 1923. -73 s.; O., 1924. -72 s. – 4 defa.
Okuv kuralı, Usul sotie jolımen, kazakşa älipbiyge bayanşı. Qazan, 1913. -15 s.; Taşkent 1921. -14 s. – 2 defa.
Okuv kuralı. Birinşi kitap: Ülkender üşin. Semey, 1921. -30 s. – 1 defa.
Til – kural. 1-nşi jıldık: Grammatika (Dıbıs jüyesi men türleri). Orınbor, 1914. -53 s.; Taşkent, 1918. -32 s.; T., 1922. -90 b.; O., 1924. -48 s.; Qızıl-orda, 1925. -39 s.; Semey, 1927. -38 b.; K-O., 1927. -39 s. -7 defa.
Til – kural. 2-nşi jıldıq: Etimologiya (Sözdiñ jüyesi men türleri). Orınbor, 1914. -120 s.; Taşkent, 1920. -96.; Kazan, 1920. -104 s.; T. 1922. -96 s.; O., 1923. -128 s.; Kızıl-Orda, 1925. -122 s.; K-O, 1927. -122 s. -8 defa.
Til – kural. 3-nşi jıldık: Sintaksis (Söylem jüyesi men türleri). Orınbor, 1923. -68 s.; O., 1924. -67 s.; Kızıl-Orda, 1925. -73 s.; K-O, 1926. -73 s.; K-O., 1927. -73 s.; K-O., 1928. -72 s. – 6 defa.
Bayanşı. Ädistemelik kural. Kazan 1920. -15 s. – 1 defa.
Er Sayın. Maskev, 1923. -95 s. -1 defa.
Älipbiy. Can kural. Qızıl-Orda, 1926. -116 s.; K.O./Taşkent, 1927. -116 s.; K-O, 1928.-116 s. – 3 defa.
Älipbiy – astarı. Alippege cetekşi kural. Orınbor, 1924. -26 s. -1 defa.
Savat aşkış: Eresekterge arnalğan älippe. Orınbor, 1924. -114 s.; Semey, 1926. -83 s. – 2 defa.
23 Joktav, Maskev, 1926. -155 s. – 1 defa.
Ädebiyet tanıtkış ädebiyettanuvğa kirispe. Kızıl-Orda, 1926. -286 s.; Taşkent, 1926. -286 s. – 2 defa.
Okuv Kuralı. Hrestomatiya (T. Şonanulımen birge, Kızıl-Orda, 1926. -412 s.; K-O, 1927. -412 s. -2 defa.
Til – jumsar. 1-nşi bölim: Praktikalık grammatika. Qızıl-Orda, 1928. -46 s. – 1 defa.
Til – jumsar. 1-nşi bölimi: Praktikalık grammatika. Qızıl-Orda, 1929. -90 s. – 1 defa.
Praktiçeskaya grammatika. 2-oe streoripnoe izdanie. Btoroe kniga. –Qızıl- Orda, 1929.
Şaruvaşılıq özgeris. / Koljazba /. Ängime No:4, yılı belli değil, sayfası belli değil. (Açıklama Kazakistan Cumhuriyeti Millî Kütüphanesinin nadir bulunan kitaplar bölümünden alındı).
1989 – 2009 Yılları Arasında Tekrar Basılan Eserleri
Baytursınulı A., Şığarmaları (Öleñder, avdarmalar, zerttevler). – Almatı: Jazuvşı, 1989. -320 b.
Bozdağım. (Kazaktıñ joktav jırları). –Almatı: Jazuvşı, 1990. 304 b.
Baytursınov A., Ak jol (Öleñder, Tärcimeler, publ. makalalar jäne ädebiy zerttev). –Almatı: calın, 1991. – 464 b.
Baytursınulı A., Okuv kuralı. Kazakşa älifba. –Bişkek: Periodika, 1991. -97 b.
Baytursınov A., Til tağılımı (Kazak tili men okuv-ağartuvğa katıstı eñbekteri). –Almatı: Ana tili, 1992. -448 b.
Baytursınulı A., Joktav (Qurast.: A.Baytursınov atındağı koğamdıq kor.). – Almatı: Qazaqstan, 1993. -96 b.
Baytursınulı A., Jan sözimdi kim tüziner?: Masa. Öleñder; Kırık mısal.
Avdarmalar. (Kurast.: A. Baytursınov atınd. QQ). –Almatı: Kazakstan, 1993. -112 s.
Baytursınulı A., Jaña nizam. –Almatı: Jeti jarğı, 1996. -128 s.
Baytursınulı A., Älip-biy. Jaña kural. –Almatı: Ravan, 1998. -120 s.
‘Kazak’ gazeti. –Almatı: Kazak entsiklopediyası, 1998. -560 b.
Baytursınulı A., Bes tomdık şığarmalar jıynağı. Birinşi tom. –Almatı: Jibek jolı, 2002. -208 s.
Baytursınov A., Ädebiyet tanıtkış. Zerttev men öleñder. –Almatı: Atamura, 2003. -208 s.
Baytursınov A., Ädebiyet. Jalpı bilim beretin mekteptiñ 7-sınıbına arnalğan okuvlık. –Almatı: Atamura, 2003. -224 s.
Baytursınulı A., Bes tomdık şığarmalar jıynağı. 1-t., (Öleñder, ädebiy ğılımiy zerttevler). –Almatı:Alaş, 2003. -408 s.
Baytursınulı A., Bes tomdık şığarmalar jıynağı. 2-t., (okuv kuralı, hrestomatiya. T. Şonanovpen birge). –Almatı: Alaş, 2004. -480 s.
Baytursınulı A., Bes tomdık şığarmalar jıynağı. 3-t., (Til-kuralı: Kazak tili men okuv-ağartuvğa katıstı eñbekteri). –Almatı: Alaş, 2005. -352 s.
Baytursınulı A., Masa: Öleñder men kösemsözder. ‘Altın kor kitaphanası. – Almatı: Raritet, 2005. -208 s.
Baytursınulı A., Bes tomdık şığarmalar jıynağı. 4-t., (Älippeler men makalalar jıynağı). –Almatı: Alaş, 2006. -320 s.
Baytursınulı A., Bes tomdık şığarmalar jıynağı. 5-t., (Er Sayın, 23 joktav, makalalar). –Almatı: Alaş, 2006. -288 s.
Baytursınov A., Ädebiyet tanıtkış. –QHR, Urimşi: Şıncan halık baspası, 2006. -272 s.
Baytursınulı A., Til-kural. –Almatı: Sardar, 2009. -348 s.
