Kitabı oku: «Çalıquşu», sayfa 4

Müjgan çirkin idi. Amma bunun mənə heç dəxli yox idi. Aramızdakı fərqin üç yaşdan ibarət olmasına baxmayaraq, nədənsə mən onu lap uşaqlıqdan həmişə yaşlı bir adam sayırdım. İndi ikimiz də yekəlmişdik, lakin bununla belə mən yenə də onu böyük bilirəm və «abla»²² deyə çağırıram.

Müjgan abla mənim tamamilə əksim idi. Mən nə qədər dəlisov və dəcəldimsə, o bir o qədər ağırdı, üstəlik hələ müstəbiddi də. Hər istədiyini mənə elətdirən, deyə bilərəm ki, yalnız o idi. Bəzən nəsihətlərinə acığım tutsa, arzularına qarşı dikbaşlıq etsəm də, nəticədə həmişə ona tabe olurdum… Nə üçün? Səbəbini bilmirdim. İnsan birini sevmək fəlakətinə düşdümü, həmişə ona əsir olur.

Müjgan iki-üç ildən bir Ayşə xalamla bərabər İstanbula gəlir və bir neçə həftə köşkdə, yaxud o biri xalalarımgildə qonaq qalardı.

O yay Tekir dağından mənə, demək olar ki, rəsmi bir dəvətnamə gəldi. Ayşə xalam Bəsimə xalama yazdığı məktubda deyirdi: «Sizə ümidim yoxdur. Amma Fəridəni iki aydan az olmamaq şərti ilə, bu tətildə mütləq gözləyirik. Məlumdur ki, biz də xalayıq. Gəlməsə, əmisi də, Müjgan da yaman inciyəcəyik».

Bəsimə xalamla Nəcmiyyə Tekir dağını dünyanın o biri başı hesab edirdilər, uzaq ulduzlara baxırlarmış kimi, gözlərini qıyaraq deyirdilər: «Heç elə şey olar. Buna imkan varmı?»

Mən istehzalı bir hörmətlə qarşılarında əyilib dedim:

– İcazə versəniz, bunun imkansız bir şey olmadığını isbat edib şərəfyab olaram.

Yoldaşlarımdan bəziləri yay tətillərində ailələri ilə bərabər bir səyahətə çıxır, qayıtdıqda hey öyünürdülər. Demək, məktəb açıldığı zaman, mənə də belə bir şey etmək nəsib olacaqdı.

Bir il əvvəlki eşqbazlıq nağılına bu il bir səyahət hekayəsi əlavə etmək mənə ləzzət verəcəkdi. Amma mənim arzum romanlarda oxuduğum amerikan qızları kimi çantamı əlimə alaraq tək paroxoda minib getmək idi. Xalalarım isə, bu arzumu təşvişlə, hay-küylə qarşıladılar və mənə bir keşikçi qoşulmadan, yola çıxmağa icazə vermədilər. Özləri də: «Qaranlıqda göyərtədən dənizə əyilmə… Heç kimlə danışma… Paroxod pillələrindən dəli kimi düşmə» və başqa nəsihətlərlə könlümə toxundular. Sanki Tekir dağına işləyən çarıq boyda sınıq-salxaq paroxodun bir transatlantik kimi səksən metr pilləkəni varmış… Müjganı iki il olardı ki, görmürdüm. Bu müddətdə Müjgan böyümüş, təmkinli bir xanım olmuşdu. Adam onunla danışmağa da cəsarət etmirdi. Buna baxmayaraq çox tez isinişdik.

Ayşə xalamla Müjganın çoxlu dostları var idi. Mən də onlara qoşuldum.

Gündə bir qonaqlığa, köşkə, yaxud bağa dəvət edilirdik. Mənə demişdilər ki, daha yekə qızsan, əgər yüngüllük etdiyin üçün səni utandırıb qızartsalar, yaxşı düşməz. Odur ki, hərəkətlərimə son dərəcə diqqət edirdim. Yad qadınlarla söhbət edəndə, suallarına ciddi və nəzakətlə cavablar verməyə çalışanda, özümü «qonaq-qonaq» oyunu oynayan uşaqlara bənzədirdim. Bununla bərabər böyüklərlə bir yerdə oturub-durmaq qüruruma xoş gəlirdi.

Bu qonaqlıqlar məni əyləndirirdisə də, yenə ən çox sevdiyim vaxt Müjganla yalqız qaldığım saatlar idi.

Xalamgilin evi dəniz kənarında uca bir yamacın başında idi. Müjgan abla bəzi yerləri hündür bir divara bənzəyən bu dik yamacdan hoppanaraq sahilə enməyimi görüb qorxmuş və bunu mənə qadağan etmək istəmişdi. Amma sonradan özü də buna alışdı. Saatlarca qumların üstündə uzanır, suların üzərində daş səkirdir, sahil boyunca gəzə-gəzə lap uzaqlara gedirdik.

Dəniz bu mövsümdə çox gözəl və sakitdi, amma nəşəsizdi. Bəzən saatlar keçir, üzərində bir yelkən, incə bir tüstü də görünməzdi. Hələ axşamüstüləri suyun səthi ürəyi sıxacaq qədər genişlənir və yalqızlaşırdı. Yaxşı ki, mən təhlükəni əvvəlcədən hiss edir, sahildəki qayaları qəhqəhələrimlə səsləndirirdim.

Bir gün Müjganla lap uzaqdakı bir buruna sarı getmişdik. Məqsədimiz bu burundakı qayaların o biri tərəfində olan körfəzə keçmək idi, amma tərs kimi sahili su basmışdı. Ayaqqabılarımızı çıxarıb suya girməkdən başqa çarə yox idi. Mən özlüyümdə bu məcburiyyətə sevinirdim də, amma boya-başa çatmış, yetişmiş bir kiçik xanım olan Müjgan nə etsin?

Ona tuflilərini və corablarını heç cürə çıxartdıra bilməyəcəyimi yəqin etdiyimdən belə bir təklif irəli sürdüm:

– Müjgan abla, gəl səni dalıma alım… keçirdim.

O razı olmayıb dedi:

– Dəlinin biri, mən boyda bir adamı necə qaldırarsan!

Yazıq Müjgan həm yaşca, həm də boyca məndən böyük olduğu üçün elə güman edirdi ki, onu aparmağa gücüm çatmaz.

Astaca ona yaxınlaşıb:

– Bir sınayaq görək, bəlkə gücüm çatdı, – dedim və onun qıçlarından yapışıb havaya qaldırdım.

Müjgan əvvəlcə elə başa düşdü ki, mən yalnız gücümü sınamaq istəyirəm. Odur ki, əlimdən qurtarmağa çalışaraq:

– Dəlilik etmə, burax. Sən məni aparıb çıxarda bilməzsən, – deyə gülürdü. Amma çılpaq ayaqlarımla suya girdiyimi görəndə dəli kimi oldu.

– Sən tük kimi yüngülsən, ay abla, – dedim, – əgər çırpınsan, ikimiz də suya yıxılarıq. Amma rahat dursan, heç nə olmaz.

Yazıq qız sapsarı saralmışdı. Bir kəlmə danışsa, müvazinətin pozulacağından qorxurmuş kimi ağzını, gözlərini yumub saçlarımdan bərk-bərk yapışdı.

Yazıq Müjgan bir qarış dərinlikdə suyun üstündən uçurumdan keçən kimi gözlərini yumur, qucağımda tərpənməyə cəsarət etmirdi.

Burnu dönüb nə görsək yaxşıdır?! Quruya çəkilmiş bir sandalın yanında yemək yeyən üç balıqçı bizə baxır!

Müjgan birdən-birə qorxdu. Əllərimi bərk-bərk sıxıb pıçıldadı:

– Axır istədiyini etdinmi, Fəridə? İndi biz neyləyəcəyik?!

Mən gülüb dedim:

– Balıqçılardır da, adamyeyən deyillər ki…

Bizim vəziyyətimiz, doğrudan da, qəribə idi. Ələlxüsus mən, dizlərimə qədər çılpaqdım, corablarım əlimdə idi, belə ki, adam arasına çıxmalı bir halda deyildim.

Müjgan incə ayaqları ilə, süpürgədən qaçan hörümçək kimi qaçmağa hazırlaşırdı. Mən qorxmağı ayıb bildim, özümü o yola qoymayıb, balıqçılarla saymazyana danışmağa başladım.

Suyun o gün nə üçün sahili basdığını, hansı saatlarda dənizin hansı tərəfindən balıq tutduqlarını soruşdum. Eləcə, danışmaq üçün yerli-yersiz suallar verirdim…

Balıqçıların ikisi gənc idi, hərəsinin iyirmi-iyirmi beş yaşı olardı, üçüncüsü isə saqqallı qoca idi.

Gənc balıqçılar utancaq görünürdülər. Suallarıma qoca cavab verdi. Ancaq o da, görünür ki, mənim kimi söz tapmağa çətinlik çəkirdi. Odur ki, kim olduğumu soruşdu.

Mən bir az duruxduqdan sonra dedim: «Mənim adım Marikadır, İstanbuldan bura tacir əmimgilə qonaq gəlmişəm».

Müjgan qolumdan çəkdi, o, yüyürə-yüyürə deyirdi: «Allah cəzanı versin… Bu nə iş idi, etdin?!»

Mən cavabında dedim:

– Nə bilim, İstanbuldakı xalalarım mənə bərk-bərk tapşırmışdılar ki, «dilini saxla. Çərən-pərən danışma. Oralar dedi-qoduçu ilə doludur. Qoy balıqçılar deməsinlər: Bu necə müsəlman qızıdır ki, təkcə başını yox, ayaqlarını da açmışdır!

Bir sözlə, qorxaq Müjgan bu boş şeyi yaman şişirtmişdi…

Axşamüstüləri biz Müjganla qol-qola gəzəndə, gənc bir süvari zabitinin ətrafımızda hərləndiyini görmüşdüm. Bu zabit guya atına təlim verirdi. Amma boş yerləri qoyub bizim gəzdiyimiz yoldan gedib-gəlir, yanımızdan keçəndə bizə baxırdı. Həm də o qədər qəribə bir maraqla baxırdı ki, elə bil bu saat durub bizimlə danışacaqdı.

Bir gün o, yenə atını oynada-oynada, bizi divar kənarındakı ağacların arxasına qaçırdıb yanımızdan ötəndən sonra, mən yavaşca gülüb öskürdüm və Müjgana dedim:

– Müjgan abla, başa düşdük də!

Müjgan üzümə baxıb dedi:

– Nə demək istəyirsən, Fəridə?

– Bunu demək istəyirəm ki, daha əvvəlki kimi uşaq deyilik, abla… Zabit bəylə ağıllı-başlı sevişirsiniz.

Müjgan gülməyə başlayıb dedi:

– Mənmi? Dəlinin biri!

– Məni uşaq saymayıb, tay-tuş kimi rəftar etsəniz necə olar, xanım əfəndi?

– Elə zənn edirsən ki, o zabit məndən ötrü dalımızca düşmüşdür?

– Adam gərək maymaq olsun ki, belə zənn etməsin.

Müjgan yenə güldü. Amma budəfəki gülüşdə bir az qəmginlik də vardı. Sonra içini çəkib dedi:

– Əzizim, mən elə bir qız deyiləm ki, ardımca da düşsünlər. O, buralara sənin üçün gedib-gəlir.

– Nə danışırsan, abla?

Gözlərim bərələ qalmışdı.

– Bəli, sənin üçün… Sən gəlməmişdən əvvəl də onu görürdüm. Ancaq məni yolun kənarındakı bu ağaclardan seçmədən keçib gedərdi və bir daha dönməzdi.

O gecə yeməkdən sonra Müjganla evdən çıxıb dinməz-söyləməz dənizə sarı gedirdik.

– Deyəsən sənin bir dərdin var, Fəridə, heç səsin çıxmır, – deyə Müjgan dilləndi.

Bir az sonra duruxduqdan sonra cavab verdim:

– Gündüz söylədiyin yersiz sözləri yadımdan çıxara bilmirəm, ürəyim sıxılır.

Müjgan çaşıb qaldı:

– Mən nə dedim ki?

– Dedin ki, mən elə bir qız deyiləm ki, ardımca da düşsünlər…

Müjgan yavaşcadan güldü:

– Çox yaxşı, amma bundan sənə nə?

Əllərini tutdum, gözlərim yaşla dolu, tutqun bir səslə dedim:

– Sən kifirsənmi, abla?

O yenə güldü, zarafatla yanağıma bir çırtma vurdu:

– Nə kifirəm, nə gözəl… Ortayam deyim, daha mübahisə etməyək… Sən isə bilirsənmi, böyüdükcə lap qəşəngləşirsən!

Əllərimi Müjganın çiyinlərinə qoydum, burnumu burnuna sürtərək dedim:

– Gəl mənə də orta deyək, məsələ qurtarsın getsin.

Yamacın kənarına gəldik. Yerdən daş yığaraq, dənizə atmağa başladım. Müjgan da mənim kimi etdi. Amma yazıq daş atmağı bacarmırdı, qolları da qüvvətsiz idi.

Mənim daşlarım havada gözdən itdikdən sonra uzaqda fosforlu bir parıltı ilə suları ətrafa sıçradırdı; onunkular isə gülünc bir tappıltı ilə yamacın daşlarına dəyir, yaxud aşağı – qumsala düşürdü, biz bərkdən gülürdük.

Ay işığında bərq vuran bir dənizin iki gənc qıza verdiyi ilham bu olmamalıydı, amma nə edək. Bir azdan sonra Müjgan yorulub bir qaya parçasının üstündə oturdu. Mən də ayaqlarının altında çöməldim.

O, məndən məktəb yoldaşlarım haqqında soruşdu. Mən yoldaşım Mişelin bir neçə macərasını danışdım. Sonra xəbərim olmadan, öz barəmdə uydurduğum nağıldan da danışmağa başladım.

Buna səbəb nə idi? Müjgana etdiyim etiraf eləcə boş çərənçilikdimi? Bilmirəm. Amma hərdən bu söhbətin yersiz olduğunu hiss edib susmaq istəyirdimsə də, nədənsə özümü saxlaya bilmirdim.

Əslində Müjgana, yoldaşlarımı uydurma bir nağılla necə aldatdığımı danışırdım. O zaman nağılı uydurarkən yalandan özümü qəmli göstərirdim, indi isə heç bir məcburiyyət olmadığı halda, yenə kefim pozuldu. Səsim yavaş-yavaş titrəyir, gözlərim dolurdu. Müjganın üzünə baxmaqdan çəkinirdim. Gah onun ətəyi ilə, düymələri ilə oynayır, gah başımı dizinin üstünə qoyurdum, həmişə dənizə, uzaqlara baxırdım.

Əvvəlcə nağılımın qəhrəmanı kim olduğunu Müjgandan gizlətməyə çalışdım. Amma sonra onu da ağzımdan qaçırdım.

Müjgan bir şey söyləmir, eləcə əli ilə saçlarımı oxşayaraq məni dinləyirdi.

Sözümü qurtarıb yoldaşlarıma uydurduğum yalanın ayıb olduğunu özümün də anladığımı söylədiyim zaman, Müjgan nə desə yaxşıdır?

– Yazıq Fəridəciyim! Sən, doğrudan da, Kamranı sevirsən!

Mən qışqıraraq Müjganın üstünə atıldım, onu quru otların üstünə yıxıb dartışdırmağa başladım.

– Nə dedin, abla, nə dedin? Mən o hiyləgər sarı əqrəbi?..

Müjgan çapalaya-çapalaya əlimdən qurtarmağa çalışır, tövşüyə-tövşüyə yalvarırdı:

– Burax məni… Üstümü-başımı cırarsan. Görən olar, rüsvay olarıq. Allah eşqinə eləmə!

– Sözünü geri götürəcəksənmi?

– Hə, mütləq götürəcəyəm, – dedi. – Nə istəsən edəcəyəm, burax məni…

– Amma, elə belə xətir üçün yox, məni aldatmaq üçün yox…

– Çox yaxşı, xətir üçün yox… Səni aldatmaq üçün yox… Lap doğrudan…

Müjgan ayağa qalxıb üstünün tozunu çırpa-çırpa dedi:

– Fəridə, sən doğrudan lap dəlisən ki.

Mən yerimdən qalxmamışdım. Tir-tir titrəyirdim.

– Allahdan qorxmayıb, mənə necə iftira edirsən, abla, – deyə dilləndim, – axı mən hələ uşağam.

Sonra da özümü saxlaya bilməyib ağlamağa başladım.

O gecə məni şiddətli bir qızdırma tutdu. Yatağımda heç cür yata bilmir, sayıqlayır, tora düşmüş yekə bir balıq kimi özümü ora-bura çırpırdım.

Yaxşı ki, gecələr qısa idi. Hava açılana qədər Müjgan məni tək qoymadı.

Elə bil bədənimdə nə isə dəyişmişdi. Öz-özümə dəhşətli bir qorxu və sıxıntı duyurdum. Şıltaq uşaq kimi tez-tez Müjganın boynuna sarılır: «Nə üçün elə dedin, abla?» – deyə hıçqırırdım.

O, yəqin ki, mənim yeni hücumumdan qorxduğu üçün, nə «bəli», nə «xeyr» deməyib eləcə saçlarımı oxşayır, başımı qucağına alıb məni sakitləşdirməyə çalışırdı. Yalnız səhərə yaxın o da əsəbiləşib üsyan etdi, acıqlı bir səslə məni danlayıb dedi:

– Ay dəli, sevmək ayıbdırmı? Qiyamət qopmadı ki… Əvvəl-axır evlənərsiniz, qurtarıb gedər… Di yaxşı, bu saat yat görüm… Mənim belə şeydən xoşum gəlməz!

Müjgan ablamın bu gözlənilməz hücumu qarşısında bu dəfə də mən qorxub çəkildim. Əslində elə bədənimdə də əlləşməyə qüvvət qalmamışdı. Nağıllarda olduğu kimi, bir gecə dağda qurdlar boğuşduqdan sonra, səhərə yaxın küt düşən keçiyə dönmüşdüm.

Mən yuxuya gedəndə, Müjgan xoş bir səslə:

– Yəqin ki, o da sənə laqeyd deyildir, – deyə pıçıldadığını eşitdim. Amma daha üsyan etməyə qüvvətim qalmadığından yuxuya getdim.

Ertəsi gün yerli varlılardan birinin malikanəsinə qonaq çağırılmışdıq.

Həyatımda bu qədər coşub əyləndiyim bir gün olmamışdı.

Ayşə xalamla Müjganı malikanənin hovuzu yanında böyüklərlə dedi-qodu etməkdə qoyub uşaqları qabağıma saldım, ətrafda hər şeyi bir-birinə qatdım. Hətta arada bir çılpaq ata minmək istədim, lakin buna müvəffəq olmadım. Xalamla Müjganın gözünə dəyəndə, onlar əl və başları ilə cürbəcür işarələr edirdilər.

Nə demək istədiklərini çox yaxşı başa düşürdüm, amma mənə sərf etmədiyi üçün özümü görməməzliyə qoyub ağacların arasında gözdən itirdim.

Bəli, on beş yaşında, onların zərif təbirlərinə görə «at kimi» bir qızın başı açıq, ayaqları çılpaq, üst-başı darmadağınıq bir halda işçilər, muzdurlar arasında azğınlıq etməsi ayıbdı. Bunu mən də başa düşür, amma heç cür özümü ələ ala bilmirdim.

Arada Müjganı tək görüb qolundan tutaraq dedim:

– Erməni gəlini kimi ədabazlıq edən bu xanımlardan nə ləzzət alırsan? Gəl mənimlə gedək! Oynayaq!

O demək olar ki, qəzəblənib dedi:

– Gecə sabaha qədər məndə hal qoymusan ki?

Sonra əlavə etdi:

– Sən, doğrudan da, çox qəribə bir məxluqsan, canavar kimi şeysən, Fəridə! Gecə nə halda idin? Səhərə yaxın heç iki saat da yuxulamadan təkrar ayağa qalxdın. Özün də heç yorğun adama oxşamırsan. Rəngin yerində, gözlərin parıldayır. Amma məni gör bir nə hala salıbsan!

Yazıq Müjganın halı, doğrudan da, acınacaqlı idi. Gecəki yuxusuzluqdan sonra üzü, gözlərinin ağına qədər mum kimi sapsarı saralmışdı.

– Gecəni heç xatırlamıram da, – dedim və təkrar qaçdım.

Axşamüstü faytonumuz gəlib çıxmadığı üçün evə piyada qayıdırdıq. Təbii ki, bu daha da yaxşı idi. Malikanə o qədər uzaq deyildi… Xalam öz yaşıdı olan iki qonşusu ilə arxadan gəlirdi. Mən, nəhayət, bir az özünə gələn Müjganla qol-qola verib xeyli irəlidə gedirdik. Yolun bir yanında uçuq divarlar, dövrəsinə çəpər çəkilmiş bağçalar, o biri yanında böyük bir ümidsizliyə bənzəyən yelkənsiz və dumansız dəniz vardı.

Bağçalarda vaxtsız bir payız başlanmış, divarları, barıları bürüyən yaşıllıqlar qurumuş, tək-tük çöl çiçəkləri toz içində saralıb büzüşmüşdü. Bir-birindən bir qədər aralı olan cılız vələs ağaclarının incə, titrək kölgələri ilə bərabər yolun tozları üzərinə quru yarpaqlar tökülürdü.

Yalnız lap uzaqlarda, özbaşına buraxılmış bağçaların içərilərində qırmızı böyürtkənlər seçilirdi. Yəqin ki, Allah onları çalıquşular dimdikləsin deyə yaratmışdı.

Bu səbəbdən ümidsiz dənizi bir yana buraxıb Müjganın qolundan tutaraq, böyürtkənlərə sarı sürüməyə başladım.

Arxadakılar çanaqlıbağa addımları ilə bizi keçib aşağı – tinin başına çatana qədər, biz səksən dəfə işimizi görüb qurtarardıq.

Amma Müjgan abla insanı darıxdırıb dəli edəcək qədər mızmızı idi. Tarlanın ortası ilə gedəndə gah tuflisinin dabanı burxulur, gah quru taxıl saplaqlarının ayaqlarına batmasından qorxurdu, iki qarışlıq bir xəndəkdən hoppanmaq lazım gəldiyi zaman nə edəcəyini bilmirdi.

Arada üstümüzə xırda bir it hücum etdi. O qədər balaca idi ki, Müjganın əl çantasına yerləşərdi. Müjgan iti görəndə qaçmağa, çığırmağa başladı. Nəhayət, o, böyürtkən yeməkdən də qorxurdu. «Xəstələnəcəksən… Mədən pozulacaq!» – deyə onları əlimdən qapıb atmaq istəyirdi. Hərdənbir yavaşca boğuşurduq. Böyürtkənlər əzilir, üzümüzə yapışır, mənim enli yaxalığıma iki zərli lövbər çəkilmiş ağ maren²³ bluzumu ləkələrlə doldururdu.

Elə güman edirdim ki, arxadakılar bizə yetişənə qədər işimizi qurtararıq, amma mən Müjganla böyürtkən üstündə dava etməklə məşğul olanda, onlar yolun başına çatmışdılar. Lakin tini dönmür, arxaya baxırdılar. Yəqin ki, bizim harada qaldığımızla maraqlanırdılar. Yanlarında bir kişi də vardı.

Müjgan:

– Görəsən bu kimdir? – deyə soruşdu.

– Kim olacaq, – dedim, – ya bir yolçu, ya bir kəndlidir.

– Güman etmirəm.

Düzünə qalsa, mən də bunu çox güman etmirdim. Amma axşamın ala-qaranlığı və yol kənarındakı böyük ağacların kölgələri arasında o qədər də yaxşı seçilmirdi.

Bir az sonra bu kişi bizə əl elədi, sonra onlardan ayrılıb bizə sarı yönəldi.

Çaşıb qalmışdıq. Müjgan dedi:

– Çox qəribədir! Hər halda, yəqin ki, tanışlardan biridir.

Bir az sonra isə həyəcanla əlavə etdi:

– Fəridə, bu Kamrana bənzəyir deyəsən…

– Ola bilməz. Onun burada nə işi var? – dedim.

– Vallah odur, özüdür ki var!

Müjgan ona tərəf yüyürməyə başladı. Mən isə əksinə, addımlarımı daha da yavaşıtdım. Nəfəsimin tıxandığını, dizlərimin kəsildiyini hiss edirdim.

Yolun kənarında durdum. Ayağımı böyük bir daşın üstünə qoyub əyildim, tuflimin bağını açdım, sonra ağır-ağır yenidən bağlamağa başladım.

Üz-üzə gəldiyimiz zaman, mən sakit və bir az da istehzalı bir halda dedim:

– Təəccüblüdür. Siz hara, bura hara… Bu qədər uzun yola necə cürət edib çıxdınız?

O bir şey söyləmir, yad bir adam qarşısındaymış kimi çəkingən bir halda gülümsünüb üzümə baxırdı. Sonra əlini uzatdı.

Mən öz əllərimi o saat geri çəkib arxamda gizlətdim.

– Müjgan abla ilə özümüzə böyürtkən qonaqlığı vermişik, əllərim şirəlidir, üstünə hələ toz da yapışmışdır. Xalalar necədir? Nəcmiyyə necədir?

– Gözlərindən öpürlər, Fəridə.

– Mersi.

– Necə yanmısan, Fəridə… Dərin qıpqırmızı olmuşdur…

– Gündəndir.

Bu arada Müjgan sözə qarışdı:

– Sən də eləsən, Kamran, – dedi.

Özümü saxlaya bilməyib dedim:

– Kim bilir… Bəlkə Ay işığında çətirsiz gəzib?

Gülüşdük və yola düzəldik.

Bir az sonra Ayşə xalamla Müjgan xalaoğlumun qoluna girdilər. Xalamın qonşuları – yaşları qırxı ötmüş olsa da – özlərini qadın, Kamranı da kişi sanıb bir az aralı gedirdilər.

Mən uşaqlarla bərabər öndə gedirdim. Amma qulağım arxada idi. Xalaoğlum özünün buraya gəlib çıxmasından danışırdı. O deyirdi:

– Bu yay İstanbulda elə darıxdım ki, dil ilə demək mümkün deyil…

Təpiyimi hiddətlə yerə vurub öz-özümə dedim: «Əlbəttə, xoşbəxt dul qadını yad ellərə qaçırtdıqdan sonra darıxarsan da!..»

Kamran isə sözünə davam edib deyirdi:

– Keçən gecə, ayın on beşində, bir dəstə yoldaşla Aləm dağına²⁴ çıxmışdıq. Son dərəcə gözəl bir gecə idi. Amma mənim yorucu əyləncələrə dözümüm yoxdur. Səhərə yaxın kimsəyə xəbər vermədən, təkbaşına şəhərə endim. Sözün qısası, yaman darıxırdım. Fikirləşdim ki, bir neçə gün İstanbuldan uzaqlaşım. Amma hara gedəsən? Yalovanın²⁵ mövsümü deyil, Bursa²⁶ da bu aylarda cəhənnəm kimi olur. Birdən-birə ağlıma siz gəldiniz. Əslinə qalsa, elə ürəyim sizi yaman istəyirdi.

Xalamla əri o axşam Kamranı gecəyə qədər öz yanlarında saxladılar. Müjgan da yorğunluqdan ayaq üstə dura bilmədiyinə baxmayaraq, onların yanından ayrılmırdı.

Mən, əksinə, bunlardan kənar gəzir, tez-tez evdə, bağçanın içərilərində yox olurdum.

Arada nə üçünsə onlara yaxınlaşmalı oldum. Kamran məndən narazı bir tövrlə dedi:

– Deyəsən, qonağa layiqincə hörmət etmək istəmirlər.

Mən gülüb çiyinlərimi çəkdim və dedim:

– Deyərlər ki, qonaq qonağı istəməz!

Müjgan mənim təkrar qaçmağımdan qorxurmuş kimi, biləyimdən, ətəyimdən möhkəm-möhkəm tuturdu. Dartındım və yatmağa ehtiyacım olduğunu söyləyib, yuxarıya, öz otağıma çıxdım.

Gecənin bir vaxtı Müjgan otağa gəldiyi zaman, mən yatağımda uzanmışdım. Çarpayımın kənarında oturdu, üzümə baxdı. Güləcəyimi hiss edərək, o biri böyrüm üstə döndüm və xoruldamağa başladım.

O, zorla başımı qaldırdı:

– Özünü yalandan yuxuluğa vurma, aç gözlərini! – dedi.

– Vallah yatmışdım, – deyə gözlərimi iri-iri açdım.

Amma ikimiz də özümüzü saxlaya bilməyib gülməyə başladıq. Müjgan çənəmi oxşayaraq dedi:

– Təxminim doğru çıxdı!

Sərt bir hərəkətlə çarpayının dəmirlərini cırıldada-cırıldada yerimdə oturdum.

– Nə demək istəyirsən?

Müjgan bərk qorxdu:

– Heç… Heç, – dedi, sonra gülərək əlavə etdi: – Allah eşqinə, boğuşmağa-zada başlama, yorğunluqdan ölürəm… – və lampanı söndürüb yatağına girdi.

Bir neçə dəqiqədən sonra mən onun çarpayısının yanına gedib başını yastığından qaldırdım, qollarımın arasına aldım, amma o yazıq doğrudan da yatmışdı. Gözlərini açmadan «eləmə, Fəridə» deyə yalvardı.

– Çox yaxşı, – dedim, – ancaq dilimin ucundakıları söyləməsəm, bu dəfə də mən yata bilməyəcəyəm.

Otağın qaranlığına, Müjganın gözlərinin yumulu olmasına baxmayaraq, üzümü onun saçlarının arasında gizlədərək, qulağına pıçıldadım:

– Sənin başından mənasız fikirlər keçir… Anlayıram… Ona bir şey söyləmiş olsan, səni zorla qucağıma alaram, özümlə bərabər dənizə ataram!..

Müjgan:

– Yaxşı… yaxşı… Necə istəyirsən, – dedi və başını hələ də yavaş-yavaş silkələdiyimə baxmayaraq yuxuya getdi.

Kamranın gəlməsi, doğrudan da, kefimi pozdu; ona qarşı duyduğum hiddətə, qorxuya, iyrənməyə bənzər qarmaqarışıq hisslər gündən-günə artırdı. Üz-üzə gəldiyimiz zaman, heç bir səbəb olmadan qabalıq edir və qaçırdım.

Yaxşı ki, Əziz əmim qonağını qarmağına keçirmişdi. Onunla görüşdürmək üçün evə cürbəcür adamlar çağırır və demək olar ki, hər gün uzun sürən fayton gəzintisinə, yaxud yerlilərdən birinin malikanəsinə qonaqlığa aparırdı.

Bir səhər yenə də belə bir dəvətə getməyə hazırlaşan xalaoğlumla pilləkən başında qarşılaşdıq. Yolumu kəsdi, sözlərini eşidən olub-olmadığını bilmək istəyən bir tövrlə ətrafına baxdıqdan sonra dedi:

– İltifatın çoxluğundan öləcəyəm, Fəridə.

Mən onunla pilləkən barmaqlığı arasındakı keçiddən, ona sürtünmədən keçib-keçməyəcəyimi hesablaya-hesablaya dedim:

– Bu pisdirmi? Sizi hər gün gəzdirirlər.

Kamran komik bir kədərlə gülümsündü, gözlərini tavana qaldırıb dedi:

– Qonaq qonağı istəməz, amma qonağın qonağa ev sahibindən qeybət qırması köhnə üsullardandır. Barı mən də belə edim…

Xalaoğlum gəldiyi gecə mənim dediyim «qonaq qonağı istəməz» sözünü nədənsə ürəyinə salmışdı. Bunu tez-tez yadıma salıb məni sancırdı.

– Yaxşı, amma mənə elə gəlir ki, şikayət etməli heç bir şey yoxdur. Hər gün yeni-yeni yerlər, adamlar tanıyırsınız.

O, təkrar dodağını büzdü:

– Tanıdığım adamlar heç də zövqverici adamlar deyil…

Daha özümü saxlaya bilməyib dedim:

– Yazıqlar sizi əyləndirəcək adamı hardan tapıb gətirsinlər?

Kamran onu əyləndirəcək adam sözü ilə kimə işarə vurduğumu başa düşdü. Həyəcanla əllərini uzadıb dedi:

– Fəridə!

Amma uzanan əlləri boşa çıxdı. Mən onunla pilləkən barmaqlıqları arasındakı məsafədən keçib qaçdım. Pillələri iki-iki atılıb mahnı oxuya-oxuya bağçaya sarı yüyürdüm.

Nəhayət, bir gün Müjgan istədiyini etdi.

Bir sabah onunla dəniz kənarındakı yamacda gəzirdik. Gecə yağış yağdığı üçün, havada xoş bir payız sərinliyi vardı. Dumana, hisə bənzəyən topa bulud günəşin qabağını tutmuş, dənizin durğun üzündə solğun bir aydınlıq titrəyirdi.

Uzaqda kölgə kimi hərəkətsiz duran bir neçə yelkənli balıqçı qayığı görünürdü. Birdən Kamranın küçədən keçdiyini gördüm. Bu gün nə isə heç yana getməmişdi.

İri bir ağac kötüyünün üstündə oturan Müjganın üzü dənizə sarı olduğu üçün, Kamranı görməmişdi. Mən də özümü görməməzliyə qoyub üzümü həmin tərəfə çevirdim.

İndi Kamranı görmür, onun ayaq səslərini eşitmirdimsə də, amma bununla belə hiss edirdim ki, o bizə sarı gəlir. Bədənimdə incə bir ürpərti hiss etdim. Müjgan:

– Nə oldu, birdən-birə susdun? – dedi və başını çevirəndə, on-on beş addım irəlidə Kamranı gördü.

Aydındır ki, daha söhbətdən boyun qaçıra bilməzdik.

Kamran Müjganı məzəmmətlə sözə başlayıb dedi:

– Bu gün də çətirinizi unutmamışsınız.

Müjgan gülərək cavab verdi:

– Elədir, amma bu gün də yağış təhlükəsi var…

Xalaoğlum özünün tutqun və qərarsız məcazına bənzəyən bugünkü havadan çox xoşlandığını söyləyirdi. Müjgan əlindəki çətiri açıb-örtməklə əylənə-əylənə buna etiraz edib dedi:

– Hava gözəl olsa da, adama qəmginlik verir. Bundan sonra günlərin çoxu belə olacaq. Sonra da qış gələcək. Buranın qışının nə qədər sıxıcı olduğunu bilməzsiniz. Atam isə, tərs kimi bura elə alışmışdır ki, həmişə başqa yerə təyin ediləcəyindən qorxur.

Kamran zarafatla dedi:

– Buranın çox da əleyhinə olmayın. Kim bilir, bəlkə burada yaşayan varlı adamlardan birinə ərə getdiniz.

Müjgan işi ciddiyyətə salıb başını yırğaladı və dedi:

– Allah eləməsin!

Bu əsnada yanımızdan ayaqyalın bir balıqçı keçirdi. Bu, özümü Marika qələmə verdiyim həmin qoca balıqçı idi. Başına yenə qırmızı bir yaylıq sarımışdı. O, üzünü mənə tutub dedi:

– Çoxdan görünmürsən, Marika!

– Bir gün sizinlə balıq tutmağa getmək üçün hazırlaşıram, – dedim.

Qoca ilə söhbət edə-edə yamacın kənarına sarı yeriməyə başladım. Bir az sonra yenidən onların yanına qayıtdığım zaman, Müjgan xalaoğluma bu Marika hekayəsini danışırdı. Sözünü qurtardıqdan sonra biləyimdən tutub dedi:

– Məni yox, deyəsən Fəridəni həmişəlik Tekir dağında qoyacağıq. Qisməti çıxdı. Onu İsa kapitan adlı bir balıqçının oğluna istəyirlər. Balıqçı deyib keçməyin. Çox varlı bir adamdır.

Kamran güldü, dedi:

– Milyoner də olsa, o qədər demokrat ola bilmərik, deyilmi, Fəridə? Mən sənin xalaoğlun sifəti ilə buna əsla razı ola bilmərəm.

Ağıllı, tərbiyəli bir qız olan Müjganı bu gün hansı xain şeytansa yoldan çıxarmışdır. Kamranın bu sözünün cavabında nə desə yaxşıdır?

– Bununla iş bitmir. Fəridənin bundan da yaxşı istəyənləri var. Məsələn, bir süvari zabiti hər gün axşamüstü atı ilə evimizin qarşısına gəlir, özünü Fəridəyə bəyəndirmək üçün təhlükəli hünərlər göstərir.

Kamran bu dəfə qəhqəhə çəkib güldü. Amma bu qəhqəhənin özündə bayaqkı gülüşə bənzəməyən qəribə bir şey, bir inciklik vardı.

– Buna heç nə deyə bilmərəm! Cavab vermək onun öz haqqıdır, – dedi.

Müjgana gizlincə «yaxşı, sənə göstərərəm!» deyə işarə edib dedim:

– Sən daha həddini aşırsan. Bilirsən ki, belə sözlərdən xoşum gəlmir.

O, ehtiyat üçün Kamranın arxasına keçib mənə göz vurdu.

– Amma tək olanda, belə danışmırıq, – dedi.

– Yalançı, iftiraçı!..

Bu dəfə Kamran dilləndi:

– Bunu mənə də söyləməlisən, Müjgan, – dedi. – Mən yad deyiləm ki…

Hiddətlə ayağımı yerə vurub dedim:

– Hər şey aydındır! Sizinlə davasız danışmaq mümkün deyildir. Di, sağlıqla qalın! – qəzəblə dənizə tərəf yollandım.

Mən yeriyir, amma hiss edirdim ki, mənim onlardan uzaqlaşmağım başlanmış söhbəti kəsməyəcəkdir. Yamacın kənarına çatdıqdan sonra, hiddətlə dənizə daş atmağa başladım. Hərdənbir özümü yerə əyilən kimi göstərib arxaya baxırdım. Gördüyüm şeylər heç də arxayınlıq verən şeylər deyildir. Müjgan məni rüsvay edəcəkdi və bunun önünü almaq üçün mənim əlimdə çarə yoxdu.

Əvvəl gülə-gülə danışırdılar. Sonra ikisi də ciddiləşdi. Müjgan söyləyəcəyi sözləri tapmağa çətinlik çəkirmiş kimi, çətiri ilə torpağa cizgilər cızır, xalaoğlum isə heykəl kimi dimdik durmuşdu. Nəhayət, ikisinin də dönüb mənə baxdıqlarını və bu tərəfə gəlməyə başladıqlarını gördüm. Dəhşət!

Hər şey aydın idi. Özümü yamacın ən dik yerindən aşağı – qumsala buraxdım. O gün təkcə bir yerimdən yox, lap bir neçə yerimdən əzilib yaralanmadığıma hələ də təəccüb edirəm.

Bununla bərabər, bu ağılsız hərəkətim də məni onların əlindən qurtara bilmədi. Başımı çevirəndə, onların da yamacın başqa bir tərəfindən yavaş-yavaş aşağı enməkdə olduqlarını gördüm!

Qaçmağa başlasam, bu nazlı adamlar ata minsələr belə, mənə çata bilməyəcəkdilər. Ancaq bu hərəkətimlə mən özümü ifşa edəcək, hər şeyi anladığımı, yaxud heç olmasa bir şeydən şübhələndiyimi göstərəcəkdim. Odur ki, heç bir qayğım, sıxıntım yox imiş kimi, arabir dənizə daş atmağa davam edərək sürətlə yeridim. Fikirləşirdim ki, burunu dönərəm, canım qurtarar. Amma tərsliyə baxın ki, bu sabah dəniz çəkilmiş, qayaların arasında qupquru bir keçid açılmışdı.

Yeni bir plan hazırladım. Qumsalla bir az getdikdən sonra dar cığırla təkrar yamaca dırmaşmağa başlayacaqdım. Bura keçilərin də zorla çıxa bildikləri sıldırım bir yol olduğundan Kamranla Müjgan mənim dalımca gəlməkdən əl çəkəcək, izimi itirmiş olacaqdılar.

Amma burunun o tərəfində birdən-birə qarşıma çıxan bir məzhəkə, yaxud faciə bir neçə dəqiqəliyə mənə hər şeyi unutdurdu. Bir az əvvəl yanımızdan keçən qoca balıqçı, əlinə kürək alıb qara bir küçə köpəyini qovurdu. Heyvan bağıra-bağıra ora-bura qaçırdı, qoca arabir ona çatanda kürəyi biçarənin harasına gəldi yapışdırırdı. Əvvəlcə elə bildim ki, köpək quduzdur, ona görə də duruxdum. Lakin sonra gördüm ki, quduran it deyil, balıqçıdır; o özündən çıxaraq atılıb-düşür və çığırırdı.

Qocaya yaxınlaşmağa cəsarət etməyib çığırdım:

– Nə var, o yazıq heyvandan nə istəyirsən?

Qoca yaman tövşüyürdü. Bir an iti döyməyə fasilə verdi, əlindəki kürəyə söykənib durdu. Ağlamsınmış bir səslə dedi:

– Nə olacaq, murdar otuz quruşluq qatranı vurub dağıtdı. Bu hayfı onda qoymayacağam.

Hər şey aydın idi. Köpək, balıqçının qumsalda qaladığı çırpı tonqalının üzərində qaynayan bir tənəkə qatranını salıb dağıtmışdı. Əlbəttə, bu yaxşı deyildi. Amma hər halda yazıq heyvanın kürək ilə öldürülməsinə səbəb olacaq qədər böyük günah deyildi.

Köpək bir qaya oyuğunun içinə, öz ağlına görə, salamat bir yerə girib gizlənmişdi. Əli kürəkli düşməninin ikinci bir hücumu zamanı nə edəcəyini, öz ayağı ilə girdiyi bu tələdən necə qurtaracağını düşünmədən kəsik-kəsik ulayırdı. Halbuki, qumsalla qaçıb getsəydi, yaxud mənim nəzərdə tutduğum yolla yamaca dırmaşsaydı, mütləq canını qurtara bilərdi.

Vaxtım olsaydı, bu yazıq köpəyi qurtarmaq üçün bir şey edərdim, amma mənim də dərdim başımdan aşırdı. Məni də onun kimi qovurdular.

Mən Müjganla xalaoğlumun burunu döndüklərini görəndə, təkrar ağlım başımdan çıxdı və arxaya dönüb baxmadan sürətli addımlarla bir az getdikdən sonra, yamaca dırmaşmağa başladım. Bununla bərabər, əvvəlcədən düşündüyüm kimi, tamamilə qaçıb getməyə razı deyildim. Tez-tez durur, onlara bildirmədən yavaşca arxaya, daha doğrusu, aşağıya baxırdım.

Görünür ki, faciə Müjganla Kamranı da maraqlandırmışdı. Onlar düşüb qalmış qatran tənəkəsinin yanında həyəcanla danışırdılar.

Nəhayət, gördüm ki, xalaoğlum cibindən pul kisəsini çıxardıb balıqçıya pul verdi. Balıqçı sevinclə kürəyi yerə atıb mənə sarı dönərək əlləri ilə işarə etdi. Bu, çox qəribə idi.

Sağ əli başıma, köpəyin canı qurtardı. Mən arxadan çağırıldığıma baxmayıb evə sarı yönəldim.

Müjganın elədiklərini xatırladıqca, ağlım başımdan çıxır, bütün vücudum od tutub yanırdı. Hirsimdən yumruğumu elə düyünləyirdim ki, dırnaqlarım ovcuma batırdı, mən öz-özümə deyirdim: «Rüsvay oldum, borc olsun, Müjgan!»