Kitabı oku: «Тоғыз ауыл», sayfa 2

 
Екі жүз елу шамасы
Жəуміт келіп ұрынған
Екінті мен ақшамда.
 
 
Жəуміт-жау келіп ұрынған,
Ұлды сүйреп тұлымнан,
Қызды сүйреп бұрымнан
Бар жаулығын қылынған.
Амал таппай дұшпанға,
Күйкеннен бергі мұрыннан
Көштің алды бұрылған.
Адыра қалған жер еді –
Ноғайлының, біз түгіл,
Жаңбыршының ұлы Телағыс,
Кешегі «Қырық таңбалы Қырымнан».
Төремұрат батырдың
Өлген жері сол екен –
Қарғыс оғы құрылған.
Тек шипалы жер екен,
Ойлап тұрсам бұл қоныс
Құтсыз екен бұрыннан…
 
 
Борқұдықтың қасында,
Байкүшіктің басында
Көтерді дұшпан іргені.
Көкалалы көп жылқы –
Ен жылқыны, елді алып,
Жидырды ноқта-сіргені,
Елдің алдын іздеді.
Көшіп еді ұмтылып
Елден бөлек ілгері,
Əнтек болды бұл жері –
Тоғыз ауыл ішінде
Кенжесары кеңпейіл,
Сүгірəлі атанған
Құрман-Таған бірге еді.
Ту ұстап, тұлпар мінбеді,
Ту, тұлпардан не пайда –
Күні бұрын болжалдап
Жау келерін білмеді,
Хабар ерте тимеді.
 
 
Болжамады ертеден,
Жетімді алды желкеден.
Ен жылқыны, кенді алды,
Қатарлап жиған теңді алды.
Ақ орданы аударып,
Аруларды алды теңсеген.
Əулием Бекет болғалы
Бұл секілді шулатып
Алған жоқ ед дұшпан еңседен.
 
 
Бедеулерін құр-құрлап,
Жатқан жерден тұр-тұрлап;
Тал шыбықтай белі бұралып,
Мақпал мен жібекке оранып;
Алтын үзбе сырғасы
Құлағында сыңғырлап,
Қыздары кетті байлардың
Оң жақта отау тұлдырлап.
Бұл хабарды естісе,
Маңғыстау толған əулие –
Тəмам шайқы қынжылмақ.
Əулиелер қарғаса,
Елге тиген дұшпанның
Ақ киіктей орттырып,
Алдынан жебе құрдырмақ.
Екі жүз елу жəумітті
Табан серіппей қырдырмақ.
Бұл сөзімді сынасаң,
Жалған-ау деп, жамиғат,
Шабылған жерін сұрасаң –
Ортатөрткүл-Қызылқақ.
Байбоз-Жамбоз – екі ауыл
Ілгері көшті қырындап,
Адайдан бұрын зырылдап.
Тəңірім қайтып алмаса,
Қайтқан жоқ еді бұрын бақ.
Зеңбірегі қардай бораған,
Түрікпен түгіл, орысты
Алушы еді бізің жақ.
Қарсыласқан көп дұшпан
Қалушы еді ызыңдап.
Күні бұрын білгенде,
Аллалап атқа мінгенде,
Екі жүз елу жəуміттің
Бірі қалмай қырылмақ.
Есік – ойран, төр – талқан,
Ойран-асыр, жер тозаң,
Ер өлген күні бұзылмақ.
Алпыс екі жесірдің
Шулап даусы шыққанда,
Көкірегім – қайғы, көңіл – шер,
Ішім бір толды қызғындап.
 
 
Есіткен ерлер қайғырды
Жалындап іші күрсініп.
Жақсыдан болды құрғылық,
Жаманнан болды мұңшылық.
Көлденең жұрттың жаманы
Өз ішінен бұзылып,
Ойлағаны күншілік.
Біздің Адай баласы,
Ауылын жауға алдырып,
Көріп тұрмын кемшілік.
 
 
Дүние өтті талайдан,
Қапытұр қаза келгенде
Қала алар аман қалай жан?!
Дүниеге келген жандардың
Бəрі де кеткен, келсе ажал
Əп-сəтте дүние тарайған,
Көп өтіп дəурен, азайған.
Адыра қалған бұл қоныс
Ноғайлының біз түгіл,
Орағы менен Мамайдан.
Тоғыз ауыл шабылды
Толықсып жүрген Адайдан.
Підияға біткен жан,
Қатын-бала – қараорман
Еріксіз кетіп барады
Жау қолында қарайған…
Тілекті Тəңірім кесті деп,
Дұшпанның көңілі өсті деп,
Қамады пікір əр алуан.
Талқан да қылды елді деп,
Тірілей бізді көмді деп,
Күн болды деп бақ ауған;
Сындырып кетті белді деп,
Суалтып кетті көлді деп,
Қуартып кетті дөңді деп,
Мұндай қорлық көргенше,
Өлген артық енді деп! –
Аттарын мініп жараудан,
Доспамбет, Төлен бас болып,
Дұшпанымен қас болып;
Есқожа, Мəтен, Ықылас,
Қабыл батыр, Ер Əлмен,
Аман, Қали, Жəнеттей
Атақты ерлер талайдан –
Қала алар ма бас бағып,
Айырмай елін талаудан?!
Жеткеннен соң сұм хабар
Қырық жігіт аттанды
Қойсуы мен Қамаудан,
Алпыс екі тараудан.
 
 
Қуып шыққан қырық жігіт
Ат құйрығын сүздіріп,
Ту ұстап, тұлпар міндіріп.
Қатын-бала – қараорман –
Қалғандарға елдегі
Тірілей күдер үздіріп.
Біздің елдің пірлері
Бас қорыған жерлерде
Жатыр еді сызғырып.
Не қылғаның, Ер Бекет,
Біздің белді сындырып,
Дұшпанның көңілін тындырып?!
Еділді алды – елді алды,
Иен жылқыны – кенді алды,
Тоғанақты теңді алды,
Теңімді алса, нем қалды –
Туырлықты тілдіріп?!
Суалтты шалқар көлімді,
Турап кесіп желімді,
Ойран қылып төрімді,
Боз ордамды бүлдіріп.
Тілекті Тəңірім кесті деп,
Дұшпанның көңілі өсті деп,
Тұлымдымды тұл қылып,